Ponzi Schemes : आज पैसे गुंतवा उद्या दुप्पट पैसे मिळवा…. वर्षभरात तीनपट रक्कम मिळवा…
अश्या जाहिराती आपल्याला पावलोपावली दिसतात. पॅम्पलेट, पोस्टर्स, मेसेजस मधून असं कायम काही ना काही आपल्याला भुलवत राहतं. ह्या फसव्या जाहिराती आहेत असं माहित असूनही अनेकदा आपण फसतो.
पॉन्झी योजना ही फसव्या गुंतवणूक योजनेचा एक प्रकार आहे. ज्यामध्ये कायदेशीर नफ्याऐवजी नवीन गुंतवणूकदारांनी योगदान दिलेले भांडवल वापरून पूर्वीच्या गुंतवणूकदारांना परतावा दिला जातो. पॉन्झी स्कीम्स हे नाव ‘चार्ल्स पॉन्झी’ ह्याच्या नावावरून पडले. 20 व्या शतकाच्या सुरुवातीला अशी योजना वापरात आणून चार्ल्स पॉन्झी कुप्रसिद्ध झाला.
ही योजना नवीन गुंतवणूकदारांना आकर्षित करण्यासाठी गुंतवणुकीवर उच्च परतावा देण्याचे वचन देऊन कार्य करते, अनेकदा कमी किंवा कोणतीही जोखीम नसलेली. असा देखावा तयार केला जातो की आपण पैसे गुंतवले की दुसऱ्या वर्षी श्रीमंत होणार. फसवणूक करणारा नंतर नवीन गुंतवणूकदारांचे पैसे आधीच्या गुंतवणूकदारांना पैसे देण्यासाठी वापरतो आणि फायदेशीर गुंतवणुकीचा भ्रम निर्माण करतो. प्रत्यक्षात, कोणतीही प्रत्यक्ष गुंतवणूक होत नाही आणि ही योजना संपूर्णपणे नवीन गुंतवणूकदारांच्या सतत होणाऱ्या भरतीवर अवलंबून असते. जेणेकरून पूर्वीच्या गुंतवणूकदारांना परतावा मिळू शकेल. सदस्य जोडणी अभियान वगैरे राबवून शिस्तबद्ध पद्धतीने गंडा घालण्याचा कार्यक्रम सुरु असतो.
जेव्हा नवीन गुंतवणूकदारांची भरती करणे अशक्य होते किंवा जेव्हा बरेच गुंतवणूकदार त्यांचे पैसे काढण्याचा प्रयत्न करतात तेव्हा ह्या सुरुवातीला आकर्षक वाटणाऱ्या पॉन्झी योजना कोलमडतात. या टप्प्यावर, फसवणूक करणारा जे काही पैसे शिल्लक आहे ते घेऊन गायब होतो. पॉन्झी स्कीम्सना कायदेशीर काहीही अस्तित्व नाही.
म्हणतात ना हाव नको जास्तीची, पुरेशी आहे कमाई कष्टाची.
