How IPL Generate Revenue : नुकतीच IPL T20 ही लीग संपली. चेन्नईने 2023 च्या करंडकव्हर पुन्हा एकदा आपलं नाव कोरलं. जरा ह्या संपूर्ण आयपीएल स्पर्धेमागचे अर्थशास्त्र समजून घेणे रंजक ठरेल.
इंडियन प्रीमियर लीग (IPL) ही भारतातील यशस्वी अशी एक व्यावसायिक ट्वेंटी20 क्रिकेट लीग आहे.
2008च्या सुरुवातीपासूनच प्रचंड लोकप्रियता मिळालेली स्पर्धा आहे. IPL च्या मागील अर्थशास्त्राचे, विविध दृष्टिकोनातून विश्लेषण केले जाऊ शकते:
How IPL Generate Revenue : फ्रँचायझी अर्थशास्त्र
आयपीएल संघ खाजगी मालकीच्या फ्रेंचायझी आहेत जे ह्या लीगमध्ये भाग घेतात. हे संघ लिलाव प्रक्रियेदरम्यान खेळाडूंसाठी बोली लावतात.
संघ व्यवस्थापन, खेळाडूंचे वेतन, मार्केटिंग आणि पायाभूत सुविधांशी संबंधित खर्च ह्या फ्रँचायझी करतात.
तिकीट विक्री, प्रायोजकत्व, व्यापारी माल विक्री म्हणजे मर्चन्डाईज, मॅच प्रसारण हक्क आणि टीम स्पॉन्सर्स याद्वारे फ्रँचायझी कमाई करतात.
प्रसारण हक्क :
सामन्याचे प्रसारण अधिकार हे आयपीएलच्या कमाईचा महत्त्वपूर्ण स्रोत आहेत. टेलिव्हिजन नेटवर्क आणि डिजिटल प्लॅटफॉर्म ह्यासाठी आयपीएल सामन्यांच्या प्रसारणाच्या विशेष अधिकारांसाठी बोली लावली जाते.
या अधिकारांमुळे लीगसाठी भरीव उत्पन्न मिळते, जे फ्रँचायझींसोबत शेअर केले जाते.
ब्रॉडकास्टिंग अधिकारांपासून मिळणारा महसूल दर्शकांची रेटिंग, जाहिरातींचा महसूल आणि लीगची एकूण लोकप्रियता यासारख्या घटकांवर प्रभाव पाडतो.
हेही वाचा : केंद्रीय गुप्तचर विभागात भरती सुरु; अर्ज कसा आणि कुठे करायचा?
How IPL Generate Revenue : प्रायोजकत्व आणि जाहिरात
आयपीएल ही स्पर्धा मोठ्या प्रेक्षकसंख्येमुळे आणि चाहता वर्गामुळे मोठ्या प्रमाणात प्रायोजक आणि जाहिरातदारांना आकर्षित करते.
संघ किंवा संपूर्ण लीगचे अधिकृत प्रायोजक होण्यासाठी कंपन्या मोठ्या प्रमाणात पैसे मोजतात.
आयपीएल सामन्यांदरम्यानही जाहिरातींनाही खूप मागणी असते. लाखो दर्शकांपर्यंत पोहोचण्यासाठी कंपन्या प्रीमियम दर देऊन जाहिरात देतात.
चाहत्यांची एकनिष्ठता :
आयपीएलच्या यशासाठी चाहत्यांची एकनिष्ठता असणे महत्त्वपूर्ण आहे. चाहत्यांना मंचाकडे आकर्षित करण्यासाठी आणि संपूर्ण स्पर्धेत त्यांची आवड कायम ठेवण्यासाठी IPL League स्पर्धेचे मार्केटिंग आणि इतर प्रचार गोष्टीत गुंतवणूक करते.
स्टेडियममधील तिकीट विक्री, मर्चंडाइज हे महसूल मिळवून देतात.
How IPL Generate Revenue : आर्थिक प्रभाव
आयपीएलचा विविध क्षेत्रांवर लक्षणीय आर्थिक प्रभाव आहे. IPLटूर्नामेंट रोजगाराच्या संधी निर्माण करते.
विशेषत: आदरातिथ्य, वाहतूक आणि पर्यटन यासारख्या क्षेत्रांमध्ये एक बूम पाहायला मिळते.
हॉटेल्स, रेस्टॉरंट्स आणि व्यापारी माल विक्रेते यांसारख्या स्थानिक व्यवसायांना देखील चालना मिळते.
खेळाडूंचे वेतन :
आयपीएलने खेळाडूंना भरीव पगार देऊन क्रिकेट विश्वाचे एकूण अर्थशास्त्र बदलले आहे. लिलाव प्रणाली खेळाडूंना त्यांच्या करारावर वाटाघाटी करण्याची परवानगी देते.
तसेच लीगची लोकप्रियता आंतरराष्ट्रीय खेळाडूंना आकर्षित करते. खेळाडूंचे पगार हे फ्रँचायझीच्या खर्चाचा महत्त्वपूर्ण भाग असून खर्चाचे व्यवस्थापन करताना स्पर्धात्मक संघ तयार करण्याचे संघांचे उद्दिष्ट असते. RoI येण्यासाठी प्रत्येक संघ प्रयत्नशील असतो.
एकंदरीत, आयपीएलचे अर्थशास्त्र हे प्रसारण हक्क, प्रायोजकत्व, तिकीट विक्री आणि मर्चंडाइज यांच्याद्वारे महसूल निर्माण करते. लीगची लोकप्रियता चाहत्यांना गुंतवून ठेवण्याची आणि प्रायोजकांना आकर्षित करते आणि महसुलात वाढ करते.
