Who is creating the currency? : चलन / करन्सी ही सामान्यत: देशाच्या केंद्रीय मध्यवर्ती बँकेद्वारे तयार केली जाते.
अशी बँक जिला देशातला पैसा पुरवठा (करन्सी सप्लाय) जारी करण्याचा आणि मॅनेज करण्याचा अधिकार असतो.
भारतात रिझर्व्ह बँक ही केंद्रीय मध्यवर्ती बँक आहे. अशी सेंट्रल बँक म्हणजे केंद्रीय बँक दोन मुख्य प्रकारे चलन तयार करू शकते:
Who is creating the currency? : भौतिक चलन :
केंद्रीय बँक भौतिक चलनी नोटा आणि नाणी छापण्यासाठी ऑर्डर देऊ शकते.
हे सामान्यत: बँका आणि वित्तीय संस्थांच्या मागणीला प्रतिसाद म्हणून तयार केले जातात, ज्यांना त्यांच्या ग्राहकांच्या गरजा पूर्ण करण्यासाठी विशिष्ट स्तरावर रोख राखण्याची (कॅश फ्लो) आवश्यकता असते.
केंद्रीय मध्यवर्ती बँक देखील चलनातून खराब झालेले किंवा जीर्ण झालेले चलन काढू किंवा बदलू शकते. भारतात रिझर्व्ह बँक हे काम करते.
डिजिटल चलन :
चलनातील चलन वाढवून केंद्रीय बँक चलनविषयक धोरण नावाच्या प्रक्रियेद्वारे डिजिटल चलन तयार करू शकते.
पैशाची मागणी आणि पुरवठा यावर प्रभाव टाकण्यासाठी व्याजदर, खुल्या बाजारातील ऑपरेशन्स आणि इतर साधने ह्यांच्या एकत्रित अभ्यासाने हे करता येते.
जेव्हा मध्यवर्ती बँक डिजिटल चलन तयार करते, तेव्हा ते सामान्यत: व्यावसायिक बँकांच्या खात्यात जमा करते,
जे नंतर ते व्यवसाय आणि ग्राहकांना कर्ज देते. डिजिटल रुपी सध्या आपल्याकडे हेंच पद्धतीने टेस्टिंग मोडवर आहे.
चलनवाढ किंवा चलनवाढ टाळता यावी यासाठी केंद्रीय बँकेने हे सुनिश्चित केले पाहिजे की निर्माण केलेले चलन अर्थव्यवस्थेच्या गरजांसाठी योग्य आहे.
चलन फुगवटा निर्माण होणार नाही ह्यासाठी केंद्रीय बँकेचे नियंत्रण असणे आवश्यक असते.
